Yapım, hizmet yada mal alımlarında imalatların yada malzemelerin bir birimi (m2, m3, Adet, kg, Ton vb.) için belirlenen fiyata Birim Fiyat denir. Kamu kurum ve kuruluşları tarafında gerçekleştirilen yapım, hizmet ve mal alımlarında özellikle yaklaşık maliyetlerin belirlenmesine temel teşkil eden bu fiyatlar belirli resmi kurumlar tarafından yıllık olarak yayınlanır.
Ülkemizde Devlet tarafından yaptırılan inşaat(yapım) işlerine yönelik rayiç, birim fiyat, analiz ve tarif hazırlama ile bunları yayınlama yetkisi Çevre Şehircilik Bakanlığı, Yüksek Fen Kurulu Başkanlığına verilmiştir. Ancak İnşaat sektöründeki işlerin nitelik ve nicelik olarak çok fazla çeşitte olması, yapılan işe göre yapım kriterlerinin değişiklik göstermesi vb. sebeplerle birim fiyat yayınlama yetkisi farklı kurum ve kuruluşlara da verilmiştir. Başta Çevre ve Şehircilik Bakanlığı olmak üzere toplam da 11 kurumun birim fiyat yayınlama yetkisi bulunmaktadır. Bunlar;
- Çevre ve Şehircilik Bakanlığı
- Karayolları Genel Müdürlüğü
- İller Bankası Genel Müdürlüğü
- Demiryolları, Limanlar ve Hava Meydanları İnşaatı Genel Müdürlüğü
- Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü
- Vakıflar Genel Müdürlüğü
- Milli Savunma Bakanlığı
- Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü
- Türk Telekomünikasyon A.Ş.
- TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. Genel Müdürlüğü
- İSKİ Genel Müdürlüğü
Resmi kurumlar tarafından yayınlanan fiyatlar (Analizler ve Tesisat pozları) %25 kar ve genel gider dahil yayınlanırken rayiçler karsız olarak yayınlanır, ayrıca yayınlanan birim fiyatlara KDV’de dahil değildir. Bayındırlık Bakanlığı, Bayındırlık Kurulu, Nafia Meclisi’nin 1955 yılında aldığı karar ile inşaat işlerindeki kar ve genel gider oranı %25 olarak belirlenmiş olup, günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.
Kamu kurum ve kuruluşları tarafından gerçekleştirilen yapım işi ihalelerinin özellikle yaklaşık maliyet sürecinde resmi olarak yayınlanan birim fiyatlar esas alınır. İnşaat sektöründeki kalemlerin çok olması ve değişen teknolojik şartlar çerçevesinde yayınlanan birim fiyatların yetersiz olması durumunda piyasa fiyatları da kullanılmakta ve gerektiğinde ihaleyi düzenleyen kurum tarafından özel fiyat analizleri de yapılabilmektedir.
Özel sektörde kendi birim fiyat veritabanını oluşturabilmiş deneyimli ve köklü firmalar bu fiyatları kullanarak ihalelere teklif hazırlamaktadırlar. Kendi birim fiyat veritabanı bulunmayan firmalar Kamu kurumları tarafından yayınlanmış birim fiyatlar ve bunların analizlerini olduğu gibi veya kendilerine göre değiştirerek kullanabilmektedirler.
Birim Fiyat kelimesi Poz kelimesi ile karıştırılabilmektedir. Birim fiyat bir pozun 1 biriminin yayınlanan veya hesaplanan fiyatını ifade eder ancak günlük kullanımda poz kelimesi ve birim fiyat kelimesi birbirinin yerine kullanılabilmektedir. Esasen birim fiyat poza ait bir bilgidir.